Ambitie ALU

Hieronder vindt u een aantal suggesties die wij doen in het kader van de ontwikkeling van een ambitie voor de uitvoering van het Actieplan Luchtkwaliteit Utrecht 2011-2015.

Een ambitie zou eigenlijk geformuleerd moeten worden in termen van overlast, in het bijzonder gezondheidsschade, die de Utrechtse burger ondervindt ten gevolge van gebrekkige luchtkwaliteit. Te gemakkelijk gaat men uit van een ambitie om te voldoen aan de Europese normen. Het bezwaar daarvan is tweeërlei: in de eerste plaats beperken die normen alleen de pieken in luchtvervuiling zonder daarbij de gevolgen voor de gezondheid te betrekken en in de tweede plaats zijn die normen niet erg streng. Hieronder gaan we eerst op deze twee punten in.

Voorts wordt (zeker in het Utrechtse, met belangrijke kennisinstituten als IRAS, KNMI, PBL, RIVM, TNO, UCAD) nieuwe kennis gecreëerd, die we graag locaal willen toepassen. Daar­aan wijden wij punt 3. Onder punt 4 bieden we een afwegingskader aan, waarmee de proble­men/­oplossingen voor het verminderen van de overlast in relatie kunnen worden gebracht met de (auto)bereikbaarheid. De resulterende voorstellen voor ambities vindt u als slot van dit document.

1. De Europese normen zeggen niet veel over de gezondheidsschade

Kortweg gezegd schrijven de Europese normen voor dat de luchtvervuiling nergens boven een zeker niveau mag komen, waarbij dan nog wordt voorgeschreven om welke luchtvervuilende stoffen het gaat en hoe vaak eventuele overschrijding toegestaan kan worden. Als ergens de norm wordt overschreden kun je maatregelen overwegen waardoor daar aan de norm wordt voldaan, waarbij echter tegelijkertijd de lucht op heel veel andere plaatsen vuiler wordt. Het ALU beschrijft inderdaad maatregelen van dit type. De knips vallen eronder. Door een knip wordt de lucht ter plaatse van de knip schoner, maar als de auto’s dan gaan omrijden wordt er in totaal alleen maar meer luchtvervuiling geproduceerd. Ook een maatregel als het verminde­ren van het aantal bomen bij knelpunten is van dit type. De gezondheidsschade van veel ver­vui­lende stoffen is evenredig met de totale hoeveelheid luchtvervuiling; als de totale luchtver­vuiling toeneemt neemt ook de gezondheidsschade toe, zelfs als door die maatregelen wellicht aan de norm voldaan kan worden..

Deze overwegingen leiden ons ertoe de volgende ambitie voor te stellen:

De Europese normen moeten worden nageleefd. Waar er niet aan voldaan wordt moeten (al­leen al vanwege de wet) maatregelen worden genomen om er wel aan te voldoen, maar die maatregelen mogen  nergens leiden tot slechtere luchtkwaliteit. Maatregelen die in aanmer­king komen zijn milieuzonering voor vervuilende auto’s, parkeertarieven gedifferentieerd naar uitstoot, beperking van het wegverkeer, stren­gere eisen aan de industrie (bijvoorbeeld energie- en asfaltcentrales), aan de uitstoot van (diesel)­locomotieven en scheepvaart.

2. De ernst van de gezondheidsschade

Een Europees onderzoek uit 2000 liet zien dat de inwoners van Utrecht 2 jaar korter leven door het fijnstof dat zij inademen. Daarnaast veroorzaken ook andere stoffen in de atmosfeer gezondheidsschade. Sindsdien is de lucht nauwelijks schoner geworden. De schade is zo groot terwijl toch de lucht in Utrecht bijna overal aan de Europese normen voldoet. De Wereld Ge­zond­heidsorganisatie (WHO) heeft dan ook strengere normen voorgesteld. Als Utrecht aan deze normen voldoet (met inachtneming van de onder punt 1 geformuleerde ambitie) wordt de gezondheidsschade gehalveerd. Dat betekent nog steeds dat de Utrechters gemiddeld een jaar korter leven door fijnstof. Dus zelfs met de normen van de WHO is de gezondheidsschade aanzienlijk. We vinden dan ook dat de gemeente Utrecht op de wat langere termijn toch minstens de ambitie moet hebben om aan de norm van de Wereld Gezondheidsorganisatie te gaan voldoen. Omdat vooral fijnstof niet alleen te beïnvloeden valt met lokale maatregelen moet de gemeente zich tevens inspannen om te bewerkstelligen dat andere overheden ook maatregelen treffen. Vooral dit laatste eist politieke inzet.

3. Nieuwe kennis

In de loop van de afgelopen decennia is steeds meer bekend geworden over de gezondheids­effecten van luchtvervuiling. Deze kennis sijpelt langzaam door in Europese regelgeving. Als voorbeeld kan dienen de situatie rondom fijnstof. Langzamerhand wordt duidelijk dat vooral het ultrafijnstof, bestaande uit de kleinste deeltjes, verantwoordelijk is voor de schade. De EU reageert hierop – traag – door ook daarvoor normen vast te stellen. De gemeente Utrecht zou zich als ambitie moeten stellen om onafhankelijk van de ontwikkelingen in de Europese norm­stellingen nieuwe kennis omtrent gezondheidsschade van luchtvervuiling zo snel moge­lijk te implementeren in maatregelen. Bijvoorbeeld: nu we weten dat vooral ultrafijnstof scha­delijk is, worde de milieubelasting van autobussen niet meer beoordeeld op basis van de uit­stoot van PM₁₀, maar van die van PM_0.1. Dit kan ook op lokaal niveau; of op korte termijn. Bijvoorbeeld: Als er kennis beschikbaar is omtrent een dreigende alarmsituatie zou de bevolking kunnen worden opgeroepen om de auto te laten staan, of niet meer te sporten.

4. Bereikbaarheid

Verkeer is verantwoordelijk voor ongeveer de helft van het fijnstof in de Utrechtse atmosfeer. Het gaat daarbij vooral om weg-, maar ook om railverkeer en binnenvaart. Om de gezond­heidsschade te beperken is het daarom onvermijdelijk iets aan het verkeer in en rond Utrecht te doen, en dan vooral het wegverkeer. Vrachtauto’s (liefst schone) moeten filevrij kunnen doorrijden. De files moeten dus worden aangepakt. Om toename van het niet strikt noodzake­lijke (personen)­autover­keer en de daarmee gepaard gaande milieubelasting te voorkomen moet dat worden gedaan niet door meer asfalt maar door minder auto’s. De Kracht van Utrecht laat zien dat deze aan­pak van files niet hoeft te leiden tot een verminderde bereikbaar­heid; ja, zelfs de autobereik­baarheid lijdt er niet onder, omdat de files afnemen. De ladder van Verdaas uit de “Kracht van Utrecht” moet daarom leidend zijn bij het vaststellen van maatregelen in de weginfra­structuur.

Samenvatting: De ambities

Hierboven werden de volgende ambities geformuleerd:

De gemeente Utrecht moet streven naar

1. het voldoen aan de Europese normen via maatregelen die de lucht overal, niet alleen lokaal, schoner maken;

2. lokale, regionale, nationale en Europese maatregelen om aan de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie te voldoen;

3. het gebruik van alle beschikbare kennis om de gezondheid van de burgers van Utrecht te beschermen;

4. het behoud van bereikbaarheid, waarbij in het bijzonder wordt gedacht aan de maatregelen die de Kracht van Utrecht voorstelt.

Gerard Cats, Jan Korff de Gidts, De Kracht van Utrecht, 28 november 2010
Contactadres: Gerard Cats,  gjcats@gmail.com Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. .